Podbili oni ostatecznie całą Pomezanię w pierwszej poł. XIII w., zakładając następnie na podbitych terenach zamki obronne (m.in. Dzierzgoń, Przezmark, Morąg, Ostróda), a pod ich osłoną osady  i miasta : w 1277 r. powstały Prabuty, w 1360 r. Susz, w 1305 r. Iława.

Napływ ludności stymulował stopniowe zmniejszanie się ludności leśnej (gospodarka żarowa), która spadła w XIX wieku na całym Pojezierzu Iławskim do zaledwie 30% ogólnej populacji. Wraz ze zmniejszeniem powierzchni leśnej następowała również zmiana składu gatunkowego lasu, wiodące w ujęciu generalnym do zmniejszania się roli gatunków liściastych, a zwłaszcza dębu i graba na korzyści gatunków iglastych,   a po części także buka. Materiały archiwalne wskazują, że zmiany te nie ominęły również terenów Nadleśnictwa, gdzie jeszcze w XVII w. panowały zdecydowanie lasy liściaste z przeważającym dębem szypułkowym z domieszką buka, jesiona, brzóz i miejscami sosny.

Ruiny Zamku w Szymbarku

 Dopiero na przestrzeni od XVII do XVIII wieku nastąpiło znaczne zmniejszenie powierzchni drzewostanów dębowych na korzyść bukowych. Towarzyszyło temu również ograniczenie roli graba i zwiększenie udziału świerka i sosny.

Stwierdzić jednak należy, ze proces wylesiania od połowy XIX wieku przebiegał w wolniejszym tempie niż w innych częściach kraju. Wydane  w zaborze pruskim ustawy leśne oraz przepisy o wykupie serwitutów stwarzały warunki dla rozwoju racjonalnego leśnictwa.

W Prusach Zachodnich lasy zajmowały wówczas 21,3%. Po wojnie francusko-pruskiej rząd pruski części funduszy z kontrybucji przeznaczył na zalesienie nieużytków i gruntów porolnych i tak na terenie regencji kwidzyńskiej, do której należała Iława, lesistość wzrosła do 22,4%.

 Lasy iławskie urządzone i prowadzone były wg metod i założeń stosowanych w prowincjach rdzennie pruskich.

Do wybuchu II wojny światowej główne kompleksy leśne obecnego obrębu Iława i Smolniki stanowiły własność prywatną książąt Reuss i von Finckenstein. Lasy obrębu Drwęca do roku 1944 stanowiły własność państwa, jedynie obecne leśnictwo Sąpy i część leśnictwa Makowo należały do majątków Urowo i Kaletki.

Lasy leżące na terenie ówczesnej Polski tj. leśnictwo Zielkowo, Tylice, Biała Góra stanowiły własność Skarbu Państwa i należały do Nadleśnictwa Kostkowo.

Po wojnie lasy niepaństwowe, byłej dużej własności ziemskiej, lasy mniejszych majątków, opuszczone  lasy drobnej własności, komunalne i kościelne, włączono na podstawie Dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r., do zasobów Lasów Państwowych.

W obecnych granicach Nadleśnictwo powstało skutkiem połączenia 3 dawnych małych Nadleśnictw tj. Iławy, Smolnik i Drwęcy, które to Nadleśnictwa po korektach granic i reorganizacjach stanowią dziś obręby Nadleśnictwa Iława.

Siedziba nadleśnictwa z lat przedwojennych