Na obecny kształt geomorfologiczny nadleśnictwa ogromny wpływ miała działalność lodowca.

Wycofujący się lodowiec, rozpadając się na mniejsze fragmenty, wytworzył na terenie obecnego jeziora Jeziorak tzw. lob małdycki. Lob obtapiał się stopniowo, a nie będąc zasilany świeżą masą lodową, nie tworzył liczniejszych pasm morenowych.

Po uformowaniu podczas najdalszego swego zasięgu strefy marginalnej, ciągnącej się od jeziora Gil po wschodniej stronie Jezioraka aż po Bramkę pod Mrągowem, cofnął się do linii moreny jezierzyckiej, utworzonej w rozwidleniu Jezioraka. Morena ta, jest typowym obrazem spiętrzonej moreny czołowej, składającej się z szeregu długich, wąskich wałów ziemnych. Zachodnia część Nadleśnictwa pokryta jest wzgórzami morenowymi, powstałymi w wyniku krótkiego postoju lodowca, a które zbudowane są z materiału gliniastego, czasami przykrytego gliniastymi piaskami zwałowymi. Z wycofującym się lodowcem związane są na omawianym terenie liczne pola sandrowe, utworzone przez wody roztopowe. Rozległe, dobrze wytworzone sandry otaczają całe jezioro Jeziorak, stanowiące oś Nadleśnictwa Iława.

Wielkie ilości wód roztopowych wypływających z topniejącego lodowca, tworzyły na omawianym terenie liczne rozlewiska i zastoiska, których pozostałością są m.in. rozległe, płytkie odnogi północnej części Jezioraka oraz jeziora Karaś.

Wśród lasów gospodarczych znajdują się liczne enklawy, uroczyska oraz całe kompleksy o dużej naturalności, miejscami wręcz w stanie pierwotnym. Do najbardziej naturalnych należą biocenozy śródleśnych jeziorek i bagien wraz z okalającymi je borami bagiennymi lub olsami, a jest ich w Nadleśnictwie kilkanaście. Cały las podzielony jest na naturalne rewiry dziesiątków gatunków zwierząt, od najrzadszych jak orły rybołowy czy bieliki, po zupełnie pospolite, zamieszkujące każdy hektar lasu. Na terenie Nadleśnictwa zlokalizowano 21 stref ochronnych w miejscach gniazdowania ptaków chronionych.

Uwagę zwraca również ciekawa flora, zdobiąca las kwieciem od marca do października, a także jagody i grzyby, będące obiektami szczególnego zainteresowania wczasowiczów. Obok dobrze zachowanych naturalnych fragmentów, większość lasów Nadleśnictwa wymaga działań unaturalniających, zgodnych z założeniami proekologicznej gospodarki wielofunkcyjnej. W tym celu w starzejących się drzewostanach bukowych sztucznie na gniazdach wprowadza się brakujący dąb i inne domieszki, by w kolejnych etapach cięć resztę powierzchni pokryć naturalnymi nalotami buka. W sośninach na siedliskach borów i lasów mieszanych, w kolejnych cięciach tworzy się gniazda dębów i buków, by z czasem resztę powierzchni odnowić dobrej jakości sadzonkami miejscowej sosny. Konieczność przebudowy lasu na dużych powierzchniach wymusza dużą intensywność użytkowania, co z kolei pociąga za sobą konieczność produkcji dużych ilości sadzonek w pełnym wachlarzu gatunkowym. Potrzeby Nadleśnictwa w tym zakresie zaspokaja nowoczesna szkółka w Gardynach.

      Rosiczka foto. Krzysztof Dobek

Połączenie żywicznych sosnowych lasów z licznymi jeziorami sprawia, że tereny Nadleśnictwa Iława są bardzo atrakcyjne, znane i licznie odwiedzane w szczególności przez amatorów wodniactwa.

By sprostać potrzebom licznej rzeszy wczasowiczów przybywających tu tysiącami, głównie nad Jeziorak-najdłuższe jezioro w kraju, Nadleśnictwo zorganizowało sieć parkingów, wyznaczono szlaki turystyczne piesze, rowerowe i konne oraz trasy spływów, dające możliwość zwiedzenia szczególnie pięknych fragmentów lasów i jezior. W pobliżu Iławy wyznaczono ścieżkę dydaktyczną dostosowaną do programów szkolnych, dającą możność skonfrontowania w terenie teoretycznej wiedzy przyrodniczej. Każdy, kto pragnie spokojnie spędzić czas w lesie nad jeziorem jest tu mile widziany i na pewno się nie zawiedzie.